نفخ شکم چیست و راه‌های درمان خانگی و دارویی آن کدام است؟
اگر از مشکل نفخ در ناحیه شکم رنج می برید این مقاله می تواند کمک فراوانی به شما بکند. با ما همراه باشید.
نفخ شکم یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از افراد جامعه به آن دچار میشوند. این مشکل میتواند منجر به عوارض ناخوشایندی در محیط اجتماعی و زندگی شخصی فرد شود و حتی در برخی موارد نشانه‌ای از بیماری‌های جدی‌تر و مسئله‌ساز باشد. در این مقاله، به بررسی علل عمدۀ نفخ شکم در افراد و راه‌های پیشگیری از آن می‌پردازیم.
علت نفخ شکم چیست؟
۱. مصرف غذاهای پرفیبر دلیل مهم نفخ شکم:
مصرف بیش از حد غذاهای پرفیبر مانند لوبیا، نخود، لپه، جو، کلم و کلم بروکلی میتواند باعث تولید گاز در دستگاه گوارش شما شود و نفخ ایجاد کند. خوب است بدانید که گروه‌های مختلف مواد غذایی دارای دو نوع فیبر، یکی فیبر قابل حل و نوع دیگری از فیبر غیرقابل حل هستند. فیبر قابل حل در مواد غذایی مانند میوه‌ها، سبزیجات، جو و ذرت یافت میشود و فیبر غیرقابل حل در مواد غذایی مانند گندم کامل، نخود و برنج قهوه‌ای وجود دارد. در واقع هضم فیبرهای قابل حل یک فرایند زمان بر در هاضمه است و به تولید گاز در دستگاه گوارش کمک میکند. هنگامی که فیبر قابل حل به آب اضافه میشود، باکتری‌های دستگاه گوارش آن را تجزیه کرده و گاز تولید میکنند، این موضوع ممکن است باعث نفخ شکم شود. در مورد فیبر غیرقابل حل، این نوع فیبر به عنوان یک جاذب آب عمل میکند و ممکن است باعث افزایش حجم محتوای روده‌ی شما شود. این افزایش حجم احتمالی میتواند باعث ایجاد فشار در دستگاه گوارش شده و باعث نفخ شکمتان شود. بنابراین، هر دو نوع فیبر (قابل حل و غیرقابل حل) ممکن است باعث تولید گاز بیشتر در دستگاه گوارش و نفخ شکم شوند، البته توجه داشته باشید که این نکته بستگی به تحمل شخصی فرد به فیبر هم دارد.
۲. تغذیه نامناسب:
مصرف غذاهای چرب و سنگین میتواند فشار بیشتری بر روی دستگاه گوارش ایجاد کرده و باعث نفخ شکم شود. غذاهای چرب به چند دلیل مختلف باعث نفخ میشوند:
کند شدن حرکت روده: غذاهای چرب می‌توانند باعث کند شدن حرکت روده و حرکت کند غذا در دستگاه گوارش شوند، تحریک مخاط دستگاه گوارش: مصرف زیاد غذاهای چرب میتواند باعث تحریک مخاط دستگاه گوارش و تولید گازهای بیشتر شود.
کندی و کمبود جذب مواد خوراکی: برخی از غذاهای چرب باعث کمبود هضم و جذب مواد مغذی و تولید گازهای بیشتر در دستگاه گوارش میشوند.
علت نفخ شکم در زنان
۳. تغییرات هورمونی:
تغییرات هورمونی مانند دوره قاعدگی خانمها، بارداری مادران یا تغییرات هورمونی در سنین مختلف میتواند باعث نفخ شکم شود.
دوره قاعدگی: در طول دوران قاعدگی، تغییرات هورمونی ممکن است باعث افزایش تولید گاز در دستگاه گوارش شود. این تغییرات با تحریک دستگاه گوارش و افزایش فشار روی روده‌های فرد شده و نفخ شکم را تشدید میکنند.
بارداری: در طول دوران بارداری، تغییرات هورمونی مانند افزایش سطح پروژسترون و استروژن در خانمها ممکن است باعث کاهش تناسب و تغییر در عملکرد عضلات روده‌ها شود. همین مسئله باعث کاهش حرکت روده‌های فرد و انبساط آنها شده و نفخ شکم را تشدید میکند.
استرس و اضطراب: استرس و اضطراب با ایجاد تغییرات هورمونی در بدن فرد میتواند دستگاه گوارش را تحریک کرده و منجر به تولید گاز شود. به طور کلی، تغییرات هورمونی به عنوان یک عامل مهم در افزایش نفخ شکم نقش دارند، زیرا تاثیر بسیار زیادی بر فعالیت دستگاه گوارش دارند.
بهترین نوشیدنی برای نفخ شکم
۴. مصرف آب:
کمبود مصرف آب میتواند منجر به اختلال در فرآیند گوارش و تولید گاز شود. وجود آب برای حفظ حالات مناسب و عملکرد صحیح دستگاه گوارش بسیار مهم است. کمبود آب میتواند باعث خشکی روده‌های شخص و کاهش حجم و نرمی مواد و مانع حرکت آسان در روده‌ها شود؛ علاوه بر این ممکن است باعث افزایش مشکلات هاضمه‌ای مانند یبوست شود که طی یک چرخه دوباره به نفخ شکم منجر خواهد شد.
آب برای حل مواد غذایی، هدایت خوراکی‌ها و تخلیه مواد زائد از دستگاه گوارش بسیار حائز اهمیت است. کمبود آب میتواند حرکت روده‌ها را کند و کم کند و فضایی مناسب برای تغذیه میکروب‌های دستگاه گوارش شما فراهم کند. این روند در نهایت باعث تجمع مواد غذایی در روده‌ها و تولید گاز شده و منجر به نفخ شکم میشود.
جالب است بدانید که کمبود آب میتواند به کارایی کلیه آسیب بزند. از آن جایی که کلیه‌ها در تخلیه مواد زائد از بدن نقش بسیار مهمی ایفا میکنند؛ کمبود آب میتواند باعث افزایش غلظت ادرار و به دنبال آن افزایش تولید ادرار شود. این وضعیت به خودی خود باعث افزایش تولید گازها در شکم و نفخ نیز میشود.
بنابراین، کمبود مصرف آب ممکن است به چند روش باعث نفخ شکم شود، بنابراین برای حفظ سلامت دستگاه گوارش، مصرف مقدار کافی آب در طول شبانه روز بسیار حائز اهمیت است.
۵. استرس و اضطراب:
استرس و اضطراب ممکن است به تغییراتی در فعالیت‌های گوارشی منجر شود که باعث نفخ شکم میشوند.
تاثیر اضطراب بر حرکت‌های روده همراه با کاهش یا افزایش احتمالی حرکات روده است و هر دوی این حالت‌ها میتواند سبب تولید گاز شود.
شاید شما هم احساس کرده باشید با افزایش اضطراب روند ترشح اسید معده به صورت ناگهانی شدت میگیرد، ممکن است این اسیدها وارد روده شوند و با تحریک دیواره‌های روده و تغییر دادن ترکیب گازها برای شخص مشکل ایجاد کنند.
تغییراتی که در الگوی تنفس افراد با قرار گرفتن در شرایط استرس‌زا اتفاق میافتد، منجر به تنفس سریع و ناپایدار و همزمان وارد شدن مقادیر بیش از حد هوا به قسمت‌های پایینی شکم و روده و در نتیجه نفخ میشود.
تغییر عادات تغذیه روال فراگیری بین افراد جامعه در هنگام استرس است. یکی از شایعترین علل ایجاد نفخ شکم تند غذا خوردن موقع پرخوری‌های عصبی و تحت اضطراب است.
تمرکز ذهن بر روی مشکلات و مشغله‌ها میتواند به تنهایی نقشی در تولید گازهای معده ایفا کند. این امر به دلیل تأثیر مستقیم استرس بر فعالیت سیستم گوارشی و افزایش فشار در معده اتفاق میافتد.
۶. عدم تحرک کافی:
فعالیت بدنی کم و نشستن به مدت طولانی مدت میتواند باعث اختلال در حرکت روده‌ها شود و نفخ شکم را تحت تأثیر قرار دهد. فعالیت بدنی کم باعث کاهش حرکات روده و تجمع گازها میشود.
کاهش خونرسانی به دستگاه گوارش نتیجۀ تحرک کم و عدم وجود فعالیت بدنی بهینه است؛ این امر میتواند به تاخیر در هضم غذا و ایجاد گازهای معده منجر شود.
ورزش نکردن و عدم تحرک با کاهش انقباض عضلات معده همراه است و منجر به مشکلاتی در حرکات موثر معده و تجمع گازها میشود.
ورزش ممکن است به عنوان یک عامل فیزیکی مستقیم در تحرکات گوارشی اثر نکند، اما اثرات غیرمستقیم آن مثل کاهش استرس و اضطراب، جذب بهتر و سریعتر مواد غذایی و تنظیم هورمونها تاثیری بر سیستم گوارشی دارد که به کاهش نفخ کمک میکند.
بهترین دارو برای نفخ شکم
۷.داروها:
برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، ضداسید، ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی و داروهای تنظیم کنندۀ فشار خون ممکن است باعث نفخ شکم شوند. این عارضه به عنوان عوارض جانبی معمولا در برگۀ راهنما قید میشود. در زیر چند نمونه از این دسته داروها آورده شده است:
آنتی‌بیوتیک‌ها: برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است به تغییرات ترکیب میکروبی در دستگاه گوارشی منجر میشوند و در نتیجه، مصرف آنها به تولید گازها و نفخ معده منتهی میشود.
داروهای ضد افسردگی یا همان مهارکننده‌های بازجذب سروتونین: برخی از داروهای ضد افسردگی باعث افزایش سروتونین در خون و در دستگاه گوارش میشوند و این افزایش ممکن است به تولید بیش از حد گازها یا اسهال منجر شود.
دیگوکسین که یک نوع دارو برای قلب است: به عنوان یکی از عوارض جانبی، نفخ و گاز معده را افزایش میدهد.
داروهای مسکن: برخی از داروهای تسکین دهندۀ درد با تأثیراتی که بر روی حرکات روده دارند موجب تجمع گازها و نفخ میشوند.
متفورمین: دارویی که مبتلایان به دیابت مصرف میکنند و گاها برای کمک به روند درمان و عوارض کبد چرب توسط پزشکان تجویز میشود چون به تغییرات در جذب گلوکز و اسید لاکتیک در دستگاه گوارشی منجر میشود ممکن است باعث تجمع زیاد از حد گازها در گوارش شود.
ترکیبات آهن: برخی از فرم‌های مکملهای آهن اگر به خوبی هضم و جذب نشوند سبب نفخ شکم در افراد میشوند.
یادآوری این نکته حائز اهمیت است که هرگز نباید بدون مشورت با پزشک خود اقدام به تغییر در مصرف داروهایتان کنید. اگر با خواندن این مطلب متوجه شدید شما یا کسی دیگر، علائم نفخ معده به عنوان عوارض جانبی داروها را تجربه میکنید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا تجدید نظر و تجویز مجدد دارو و درمان مناسب برای شما اعمال شود.
۸. بیماری‌های دستگاه گوارش:
برخی بیماری‌های گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر که یک اختلال شایع در دستگاه گوارش است، با علائمی مانند درد شکم، تغییرات در الگوی مدفوع، نفخ، احساس پر شدن زودرس و تحریک روده همراه است. اگر شما هم از این اختلال رنج می‌برید، خوب است بدانید مصرف غذاهای خاص میتواند علائم شما را تشدید کند. برخی از مواد غذایی شامل غذاهای چرب، غذاهای حاوی فیبر زیاد، محصولات لبنی، فلفل قرمز، گوجه فرنگی، سیر، پیاز و مواد غذایی حاوی قند و الکل باعث تحریک روده و تولید گازهای بیشتر میشوند. البته داشتن رژیم غذایی متناسب با این اختلال گوارش و مشاوره با یک متخصص تغذیه یا پزشک متخصص گوارش نیز میتواند به شما در درمان و کنترل نشانه های این بیماری کمک کند.
بیماری گوارشی سیبو یک وضعیت است که در روده کوچک به مقدار زیادی باکتری وجود دارند. این باکتری‌ها می‌توانند مواد غذایی را تجزیه کرده و گازهایی مانند هیدروژن و متان تولید کنند که منجر به نفخ شکم میشود.
۹. سوء هاضمه:
که با احساس درد، آروغ، حالت تهوع و سوزش در بالای شکم همراه است میتواند باعث ایجاد گاز در دستگاه گوارش و نفخ شکم شود.
۱۰. عفونت های گوارشی:
عفونت های گوارشی مانند عفونت باکتریایی یا ویروسی هم ممکن است باعث تولید گاز و نفخ شکم شوند.
حالا که با علل مختلف نفخ شکم آشنا شدید احتمالا بیشتر سوالاتی که قبل از خواندن این مطلب در ذهنتان بود، پاسخ داده شده است. نیمی از راه شاید دانستن علل‌های احتمالی و جستجو در سبک زندگی و رژیم غذایی شخصیتان برای پیدا کردن یک یا چند علت است که مختص شماست، برای رفع مشکلتان در ادامۀ آن باید با مراجعه به پزشک متخصص گوارش و داشتن یک برنامه غذایی متناسب با بدن و وضعیت فیزیکیتان به رفع مشکل و یا کنترل آن اقدام کنید. درمان نفخ شکم نیاز به شناسایی دقیق علت این مشکل دارد. اگر نفخ شکم مداوم باشد و به عنوان یک علامت نگران‌کننده ظاهر شود، بهتر است تا افراد متخصص در حوزه پزشکی در جریان قرار بگیرند و اظهار نظر کنند. با مشاوره از پزشکان و تغییر در رفتارهای غذایی و سبک زندگی، امکان بهبود وضعیت و کاهش نفخ شکم وجود دارد. به همین دلیل، نگهداری یک رژیم غذایی سالم، کنترل استرس، و مراعات مصرف مواد غذایی مناسب میتواند در تقویت سلامت گوارش و پیشگیری از تجمع گاز در دستگاه گوارش مؤثر باشد.
نظر شما