در گفتگوی «صفحه اقتصاد» با بهمن آرمان، اقتصاددان و صاحب نظر صنعت فولاد بررسی شد
آثار منفی افزایش قیمت گاز و سوخت صنایع پتروشیمی و فولادی
در گفتگوی اختصاصی «صفحه اقتصاد» با دکتر بهمن آرمان (اقتصاددان و از مدیران و بنیانگذاران شرکت فولاد مبارکه) پیامدهای افزایش جهشی قیمت گاز و سوخت صنایع مختلف از جمله صنعت فولاد ایران، بررسی شده است.
در اوایل تیر ماه ۱۴۰۲ تصویری از مصوبه دولت در مورد افزایش قیمت گاز و سوخت صنایع مختلف از جمله صنایع فولاد، پتروشیمی و پالایشگاه ها و همچنین صنایع فلزی، سیمان و سایر صنایع به طور غیر رسمی در اینترنت منتشر شد. انتشار اطلاعات مربوط به این افزایش قیمت، نهایتاً موجب کاهش ارزش سهام این صنایع در بورس و کاهش سودآوری این صنایع بورسی شد.
بر این اساس، ریزش بزرگ بورس و سهام صنایع فولاد اتفاق افتاد و از طرفی، احتمال تجدید نظر دولت در افزایش قیمت خوراک و سوخت صنایع مختلف مطرح شده. در گفتگوی اختصاصی «صفحه اقتصاد» با دکتر بهمن آرمان (اقتصاددان و از مدیران و بنیانگذاران شرکت فولاد مبارکه) پیامدهای افزایش جهشی قیمت گاز و سوخت صنایع مختلف از جمله صنعت فولاد ایران، بررسی شده است.
*****
*بورس تهران، یک بورس کامودیتی محور است و صنایع پتروشیمی و فولاد، جایگاه مهمی در این بازار دارند. در روزهای گذشته، عکس مصوبه دولت در مورد نرخ خوراک گاز و سوخت صنایع پتروشیمی و فولاد و سایر صنایع، در اینترنت منتشر شد. انتشار عکس این مصوبه، التهابی در بازار ایجاد کرد و بحث اصلی این بود که با افزایش قیمت گاز و سوخت صنایع، سودآوری شرکت های بورسی کاهش پیدا می کند.
جنابعالی از بنیانگذاران شرکت فولاد مبارکه بوده و در حوزه صنعت فولاد صاحب نظر هستید. در حال حاضر که چندین روز از انتشار عکس این مصوبه دولت گذشته، از نظر شما وضعیت کنونی بازار و مخصوصاً وضعیت شرکت های حوزه پتروشیمی و فولاد چگونه است؟
-وضع صنایع انرژی بَر کشور ما، خیلی نگران کننده است. دیوید ریکاردو، اقتصاددان انگلیسی، یکی از سه اقتصاددان تاثیرگذار دنیا بر زندگی انسان ها است. ایشان یک نظریه معروف دارد و آن، این است که کشورها روی مواردی که دارای مزایای نسبی هستند، تولید خودشان را متمرکز کنند.
اساساً تولید در همه زمینه ها، پیامدی به غیر از فقر به دنبال ندارد. ما در ایران، حداقل در عمل سعی کرده ایم به این نظریه معروف توجه کنیم. البته مزیت های نسبی ما، تنها محدود به انرژی نیست و تنوع آب و هوایی هم داریم. همچنین بازار بزرگی داریم و صنایعی که در ایران می توانند احداث شوند، در کشورهایی مثل امارات، عربستان سعودی و حتی عراق، نمی توانند انجام بگیرند.
استراتژی ما چه در دوره قبل از انقلاب و چه در دوره پس از انقلاب، استفاده از مزایای نسبی از جمله انرژی فراوان و ارزان بوده و هست. به همین خاطر، صنایع بزرگ ایران، صنایعی هستند که مصرف انرژی در آنها در سطح بسیار بالایی است. صنایع فولاد، پتروشیمی و معدنی که همگی انرژی بَر هستند، شاید در مجموع 80 درصد ارزش بورس ما را تشکیل می دهند.
این صنایع مهم ایران، متاثر از قضیه افزایش قیمت انرژی صنایع هستند. به همین خاطر، با رسانه ای شدن این مصوبه دولت، بورس شدیداً سقوط کرد و سقوطی اتفاق افتاد که بعد از رسانه ای شدن مصوبه دولت، کاملاً مورد انتظار بود.
*هر سال موضوع تعیین قیمت خوراک شرکت های فولادی و پتروشیمی ایران، مساله ساز بوده است. امسال به چه علت، این کار به بازار شوک وارد کرد؟
-آنچه که در رابطه با قیمت گاز طبیعی یا انرژی صنایع انرژی بَر، اتفاق افتاد غیر عادی بود و قیمت انرژی مورد نیاز این صنایع، به طرز غیر عادی افزایش پیدا کرد. واکنش بازار هم، به خاطر این بود که دولت، با یک کسری بودجه آشکار و پنهان سنگین رو به رو بوده و دولت، می خواهد با استفاده از هر ابزاری، این کسری بودجه را تامین کند. به نظر من، کسانی که این ایده افزایش شدید قیمت را در دولت ارائه کرده اند، یک ایده کاملاً مشکوک مطرح کرده اند و شاید هم عوامل نفوذی در اخذ چنین تصمیم دخالت داشته اند.
*معمولاً مقامات دولتی می گویند خوراک گاز و سوخت مورد نیاز صنایع، با قیمت ارزان و با تخفیف به این صنایع داده می شود. یکی از انتقادات به صنایع فولاد و پتروشیمی همین است که می گویند رانت انرژی توزیع می شود. برخی که در این زمینه انتقاد می کنند چنین دیدگاهی در مورد فروش خوراک صنایع و پتروشیمی دارند ولی جنابعالی می گویید افزایش قیمت خوراک گاز صنایع، شدید بوده و در حال ایجاد بحران است.
-دقیقاً همین است که این افزایش شدید قیمت دارد بحران ایجاد می کند. ما باید این واقعیت را بپذیریم که در ایران، یک جریان ریشه دار ضد توسعه صنعتی و اقتصادی وجود دارد. این جریان ضد توسعه ای، اینگونه مطالب را در رسانه های مختلف، انتشار می دهند. برای مثال، اخیراً یک مصاحبه با آقای پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان انجام شد و ما می دانیم که این بنیاد، بخشی از تامین مالی پروژه بزرگراه تهران- شمال را به عهده دارد.
در این مصاحبه از آقای فتاح سوال شد که چرا عوارض 35 هزار تومانی برای خودروهای عبوری از این بزرگراه در نظر گرفته شده. همچنین در این مصاحبه انتقاد شد که این آزادراه برای پولدارها ساخته شده. در حالی که در این مصاحبه، از کار بزرگ مهندسان و کارگران در احداث این آزادراه و کاهش مصرف سوخت وسایل نقلیه، صحبت نشد. متاسفانه در ایران، برخی جریان های خاص، به خاطر منافع خودشان، یا به دلیل عوامل خاص دیگر، چنین مطالبی را اشاعه می دهند.
بر اساس اطلاعاتی که وجود دارد در منطقه خلیج فارس و شمال آفریقا، میانگین قیمت گاز تحویلی به واحدهای پتروشیمی 2.5 سنت است ولی در ایران، این رقم به 8 سنت افزایش پیدا کرده است. اخیراً با یکی از مدیران سابق شرکت صنایع ملی پتروشیمی، محاسبه کردیم که با این نرخ جدید که دولت اعلام کرده، قیمت هر متر مکعب گاز طبیعی با نرخ دلار 50 هزار تومانی، چقدر می شود.
*نرخ دلاری که برای دولت در قیمت گذاری به عنوان معیار در نظر گرفته شده ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان است.
-دولت، معیارهای گوناگونی برای تسعیر درآمد حاصل از صادرات مواد پتروشیمی و موارد دیگر در نظر گرفته است. زمانی که ما محاسبه کردیم، متوجه شدیم که بیش از 20 سنت می شود. اخیراً یک نماینده مجلس هم گفت که دولت، قیمت گاز طبیعی تحویلی به پتروشیمی ها را به اندازه سه برابر میانگین منطقه خلیج فارس افزایش داده است.
البته محاسبه این نماینده مجلس، اشتباه بوده و سه برابر نیست، بلکه طبق محاسباتی که ما انجام دادیم، چیزی حدود 7 برابر است. طبیعی است که با این نرخ گاز، هلدینگ های بزرگ ایران مثل هلدینگ خلیج فارس، تاپیکو و صندوق فرهنگیان که در زمینه پتروشیمی فعال است، آسیب زیادی خواهند دید.
آقای رئیسی، رئیس جمهور تاکید زیادی بر جلوگیری از خام فروشی دارند. برای مثال، آقای رئیسی وقتی که به مناطق نفتخیز کشور رفته و دیده بودند که گازهای فِلرهای پالایشگاه سوزانده می شود، گفتند که از دیدن چنین صحنه ای متاثر شده اند. همچنین آقای رئیسی در یک جلسه هیأت دولت از وزیر نفت پرسیدند که پالایشگاه 300 هزار بشکه ای بندرعباس به کجا رسیده است.
همین سوال آقای رئیسی، باعث شد که من کنجکاو شوم و به صورت تلفنی در این زمینه از معاون پیشین استاندار هرمزگان سوال کردم. به هر صورت، ما دوست قدیمی هستیم و من از ایشان پرسیدم شما که از مسائل استان خبر داری، وضعیت پالایشگاه 300 هزار بشکه ای به کجا رسید. لازم می دانم که بگویم این پروژه پالایشگاه، فقط پالایشگاه نیست و پترو پالایشگاه است و می تواند خیلی از مشکلات ما را حل کند. این دوست قدیمی ما، در جواب سوال من گفت که خبری از ساخت پالایشگاه نیست و حتی عملیات تسطیح زمین پالایشگاه، شروع نشده است.
شاید یکی از دلایل عدم اجرای این پروژه، این باشد که ما در قیمت ها دست بُرده ایم و تعیین قیمت ها، به طور منطقی انجام نمی شود. شاید هم دولت از روی ناچاری، قیمت گاز صنایع مختلف را تا این حد افزایش داده است. چون دولت، دارای یک کسری بودجه سنگین بوده و تعهداتی هم دارد. بالاخره دولت حدود 4 میلیون نفر حقوق بگیر و کارمند دولتی دارد.
*بعد از این که قیمت های جدید گاز و سوخت صنایع اعلام شد، برخی تشکل ها و مسئولان مختلف از جمله سازمان بورس از دولت خواستند که در این زمینه تجدیدنظر کند. از طرف دیگر، در سال ۱۳۹۹ مقدار ۳۰ میلیون تُن فولاد میانی یا خام تولید شده بود. در سال ۱۴۰۰، این رقم به ۲۷ میلیون تُن کاهش پیدا کرد و در سال ۱۴۰۱ به ۳۰ میلیون تُن افزایش پیدا کرده است. بر اساس آمار منتشر شده در دو ماهه اول سال ۱۴۰۲، میزان تولید فولاد ۸ درصد افزایش پیدا کرده است.
در عین حال، نرخ خوراک گاز صنایع فولادی ۴ هزار تومان به ازای هر متر مکعب تعیین شده. آیا این قیمت جدید خوراک گاز برای صنایع و مخصوصاً صنعت فولاد، می تواند تاثیر منفی جدی بگذارد و کاهش تولید اتفاق بیفتد، یا این که صنایع مختلف می توانند با این افزایش کنار بیایند و آن را تحمل کنند؟
-در هفته قبل، بنده مدت 3 روز در خوزستان بودم و به شرکت فولاد خوزستان هم رفتم. در فولاد خوزستان، به من گفتند که ما تا به حال صورتحساب مربوط به امسال را پرداخت نکرده ایم. همچنین از اداره نظارت بر شرکت های بورسی، خواستم محاسباتی انجام بدهند که این افزایش قیمت گاز، چقدر سودآوری صنعت فولاد را کاهش می دهد.
آنها هم مشغول محاسبه هستند ولی رقم های مقدماتی که به من دادند، نگران کننده است. ضمن این که در ایران، ظرفیت نصب شده تولید فولاد، چیزی نزدیک به 47 میلیون تُن در سال است. در مجموع 47 میلیون تُن ظرفیت نصب شده تولید داریم ولی فقط حدود 30 میلیون تُن فولاد تولید می شود.
*فکر می کنید دولت در این تعیین قیمت جدید تجدید نظر می کند یا این که کاهش تولید فولاد اتفاق خواهد افتاد؟
-افزایش قیمت گاز و سوخت صنایع، به صنایع پتروشیمی و فولاد محدود نمی شود و صنایع دیگری از جمله سیمان، آلومینیوم، مس و کاشی و سرامیک هم، مشمول افزایش قیمت هستند. من فکر می کنم اگر دولت در تعیین قیمت گاز پتروشیمی و فولاد به عنوان صنایع انرژی بَر ایران، تجدیدنظر نکند، اتفاق دیگری رخ می دهد.
دولت، بخشی از مالیات هایش را از همین شرکت های بزرگ تامین می کند. اگر دولت در این قیمت های جدید گاز، تجدید نظر نکند، درآمدهای مالیاتی دولت از این شرکت ها کاهش پیدا می کند. برآوردها نشان دهنده روند کاهشی صادرات محصولات فولادی ایران در سه ماهه نخست سال 1402 است.
*میزان تولید فولاد ایران در ۲ ماهه اول سال ۱۴۰۲ افزایش پیدا کرده و افزایش آن در حد ۸ درصد بوده است. اگر قیمت جدید گاز صنایع فولادی تغییر نکند، به طور مشخص میزان تولید فولاد برای کل سال ۱۴۰۲ چه تغییری می کند؟
-من در این زمینه با دیگران مشورت کردم و به رقمی حدود 30 تا 35 درصد کاهش تولید فولاد رسیدیم و این طور به این جمع بندی رسیدیم. البته نکته دیگری که می خواهم مطرح کنم در رابطه با خام فروشی فولاد است. متاسفانه الان بخش بزرگی از صادرات فولاد ما، فولاد خام است.
شرکت فولاد خوزستان، توان تولید 4 میلیون تُن فولاد را دارد. از این 4 میلیون تُن فولاد، در حد یک میلیون و 800 هزار تُن آن، در بازار داخلی مصرف می شود و بقیه آن به صورت خام صادر می شود. در حالی که شرکت فولاد خوزستان می تواند یک کارخانه نورد گرم یا سرد احداث کند و از بابت صادرات هر تُن محصول تولید شده، بین 200 تا 230 دلار درآمد ارزی ایجاد کند.
نظر شما