انتقال آب به یزد؛ راه‌حلی موقتی یا بحران‌آفرینی بلندمدت؟ | پروژه انتقال آب به یزد؛ از آغاز تا چالش‌ها
پروژه انتقال آب از زاینده‌رود به یزد در دهه ۶۰ طراحی شد و از آن زمان تأمین آب آشامیدنی و صنعتی یزد را تضمین کرده است.
پروژه انتقال آب به یزد در دهه ۶۰ شمسی طراحی و در سال‌های بعد به اجرا درآمد. این طرح شامل احداث خط لوله‌ای به طول حدود ۳۳۰ کیلومتر است که آب را از سرشاخه‌های زاینده‌رود (منطقه کوهرنگ در چهارمحال و بختیاری) به یزد منتقل می‌کند. در ابتدا، تخصیص آب به میزان ۷۸ میلیون مترمکعب در سال برای شرب و صنعت بود که بعدها به ۹۸ میلیون مترمکعب افزایش یافت. اکنون، بیش از ۹۰ درصد این آب برای تأمین آب آشامیدنی یزد و بقیه برای صنایع به کار می‌رود. این پروژه توسط شرکت آب منطقه‌ای یزد و با همکاری وزارت نیرو مدیریت و اجرا شده است.
این طرح توانسته است نیاز آبی جمعیت یزد، استانی با منابع آبی محدود، را برطرف کند و از مهاجرت اجباری یا بحران انسانی جلوگیری نماید. بخشی از آب منتقل‌شده به صنایع کلیدی یزد (از جمله فولاد و کاشی‌سازی) اختصاص یافته که به رشد اقتصادی منطقه کمک کرده است. این پروژه به عنوان یک اقدام ملی برای نجات منطقه‌ای خشک از بحران طراحی شد و نماد تلاش برای توزیع عادلانه‌تر منابع آبی در کشور است.
نقاط ضعف و مشکلات
زاینده‌رود خود با بحران‌های خشکسالی، برداشت‌های غیرمجاز و کاهش منابع آب مواجه است. انتقال آب به یزد فشار بیشتری بر این حوضه وارد کرده و بحران آب در اصفهان و چهارمحال و بختیاری را تشدید کرده است. این پروژه بارها با اعتراض کشاورزان شرق اصفهان روبه‌رو شده که معتقدند حق‌آبه آن‌ها نادیده گرفته شده است. تخریب‌های مکرر خط لوله (بیش از ۲۰ مورد از سال ۱۳۹۱) نشان‌دهنده عمق این اختلافات است. استقرار صنایع آب‌بر (مانند فولاد) در یزد، منطقه‌ای کویری، با اصول آمایش سرزمین سازگاری ندارد و منتقدان می‌گویند به جای انتقال آب، باید در توسعه منطقه‌ای تجدیدنظر می‌شد.
خط لوله به دلیل طول زیاد و قرارگیری در مسیرهای صعب‌العبور، هزینه‌های تعمیر و نگهداری بالایی دارد، به‌ویژه با توجه به خسارات ناشی از تعرض‌ها. کاهش منابع آبی زاینده‌رود به فرونشست زمین در اصفهان، نابودی کشاورزی و خشک شدن تالاب گاوخونی منجر شده که اثرات بلندمدت آن جبران‌ناپذیر است.
وزارت نیرو مسئول طراحی، اجرا و نظارت بر این پروژه است و باید تعادلی بین نیازهای استان‌های مختلف برقرار کند، اما در عمل به جانبداری از یزد متهم شده است.
پروژه انتقال آب از اصفهان به یزد در کوتاه‌مدت راه‌حلی برای بحران آب یزد بود، اما در بلندمدت، به دلیل عدم توجه به ظرفیت محدود زاینده‌رود، نادیده گرفتن نیازهای کشاورزان اصفهان و توسعه ناپایدار در یزد، مشکلات بسیاری ایجاد کرده است. برای رسیدن به راه‌حل پایدار، نیاز به بازنگری در سیاست‌های آبی، تقویت دیپلماسی بین‌استانی و سرمایه‌گذاری در طرح‌های جایگزین مانند انتقال آب از خلیج فارس یا بهینه‌سازی مصرف آب است.
نظر شما